نسل Z کیست؟ (آینده ایران در دستان نسل Z)

نویسنده: دکتر ابوذر شهپری

در دنیایی که سرعت تغییر از نور هم پیشی گرفته، نسلی ظهور کرده که مرز میان واقعیت و مجاز را در هم شکسته است؛ نسل Z، فرزندان دنیای دیجیتال. نسلی که با اینترنت به دنیا آمده، با گوشی هوشمند رشد کرده و در شبکه‌های اجتماعی بالغ شده است. آن‌ها نه‌تنها تماشاگر تحولات عصر فناوری‌اند، بلکه خود، نیروی محرک آن به‌شمار می‌روند. نسل Z با نگاهی جهانی، ذهنی باز و روحیه‌ای جست‌وجوگر پا به میدان گذاشته است؛ نسلی که ارزش‌های قدیمی را به چالش می‌کشد و تصویری تازه از آینده‌ی انسان می‌سازد.

نسل Z متولد چه سالی هستند؟

نسل Z به طور معمول به افرادی گفته می‌شود که بین اواخر دهه‌ی ۱۹۹۰ تا حدود سال ۲۰۱۲ میلادی، یعنی تقریباً میان سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ شمسی به دنیا آمده‌اند. این نسل پس از نسل Y (دهه شصتی‌ها و اوایل هفتادی‌ها) متولد شده و از نخستین روزهای زندگی‌شان در محاصره‌ی اینترنت، تلفن همراه، بازی‌های ویدیویی و شبکه‌های اجتماعی قرار داشته‌اند. آن‌ها اولین نسلی هستند که «زندگی دیجیتال» برایشان نه پدیده‌ای تازه، بلکه بخشی طبیعی از روزمرگی است؛ نسلی که جهان را از پشت صفحه‌نمایش می‌شناسد و با فناوری، زبان مشترک دارد.

نسل Z و هوش مصنوعی

برای نسل Z، هوش مصنوعی مفهومی غریب یا آینده‌نگرانه نیست؛ بلکه بخشی از واقعیت روزمره‌ی زندگی آن‌هاست. این نسل از دوران کودکی با الگوریتم‌های پیشنهادگر یوتیوب، دستیارهای صوتی، فیلترهای هوشمند شبکه‌های اجتماعی و موتورهای جست‌وجوی هوشمند رشد کرده است. به همین دلیل، هوش مصنوعی برایشان نه تهدید، بلکه ابزاری طبیعی برای ساده‌تر کردن زندگی و گسترش توانایی‌های انسان است. نسل Z به‌خوبی می‌داند چگونه از فناوری‌های هوشمند برای یادگیری، کار، خلاقیت و حتی بیان هویت شخصی خود استفاده کند.

آن‌ها همان نسلی هستند که می‌توانند میان انسان و ماشین پلی از درک و همکاری بسازند؛ نسلی که نه از هوش مصنوعی می‌ترسد، و نه بدون آن آینده‌ای برای خود متصور است.

نسل Z قرار است با هوش مصنوعی دنیای اطراف خود را بازتعریف کند. آن‌ها نه تنها از فناوری برای ساده‌تر کردن زندگی روزمره استفاده می‌کنند، بلکه به دنبال ایجاد فرصت‌های جدید در کار، آموزش و خلاقیت هستند. این نسل با کمک هوش مصنوعی می‌تواند فرایندهای کاری را خودکار کند، تحلیل داده‌های پیچیده را سرعت بخشد، محتوا و ایده‌های نو خلق کند و حتی در حوزه هنر و طراحی مرزهای جدیدی بسازد.

نسل Z همچنین با آگاهی از قدرت این ابزارها، در تلاش خواهد بود تا هوش مصنوعی را به‌گونه‌ای توسعه دهد که ارزش‌ها و نیازهای انسانی را در اولویت قرار دهد؛ به‌عبارت دیگر، آن‌ها در مسیر تبدیل هوش مصنوعی از یک ابزار صرفاً تکنیکی به همکار و یار انسان حرکت می‌کنند. در آینده، همین نسل است که با ترکیب خلاقیت، مهارت‌های دیجیتال و هوش مصنوعی، تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان را شکل خواهد داد.

(میزان رضایت زندگی نسل Z و Y)

میزان رضایت از زندگی در نسل Z در مقایسه با نسل Y تفاوت‌های ظریفی دارد که ریشه در شرایط اجتماعی و فناوری دوران رشد آن‌ها دارد. نسل Y دوران نوجوانی خود را در مرز بین جهان سنتی و دیجیتال گذراند و هنوز با ارزش‌های ثبات، امنیت شغلی و ارتباطات چهره‌به‌چهره پیوند داشت؛ در حالی‌که نسل Z از ابتدا در دنیایی به‌سر می‌برد که تغییر و بی‌ثباتی بخشی طبیعی از زندگی است. این نسل آزادی، انعطاف و تجربه‌های جدید را بالاتر از امنیت می‌داند، اما همین سرعت و فشار اجتماعیِ دنیای آنلاین باعث شده احساس اضطراب و نارضایتی در میان بخشی از آن‌ها بیشتر باشد.

به‌طور کلی، نسل Z رضایت خود را نه در دارایی‌های مادی بلکه در احساس معنا، ارتباط واقعی و رشد فردی جست‌وجو می‌کند؛ بنابراین شاید کمتر آرام، اما عمیق‌تر در پی رضایت است.

(تفاوت نسل Z ، Y ، X)

هر نسل بازتابی از زمانه‌ی خود است، و نسل Z نیز از این قاعده مستثنا نیست. در مقایسه با نسل X (متولدان حدود ۱۳۴۵ تا ۱۳۶۰) و نسل Y یا همان «هزاره‌ای‌ها» (متولدان حدود ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۵)، نسل Z در جهانی کاملاً دیجیتال چشم گشوده است. نسل X با سخت‌کوشی، نظم و واقع‌گرایی شناخته می‌شود؛ نسلی که پیشرفت را در کار مداوم و ثبات شغلی می‌دید. نسل Y با ظهور اینترنت و فناوری آشنا شد و میان دنیای سنتی و مدرن تعادل برقرار کرد.

اما نسل Z از کودکی با گوشی هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و محتوای آنلاین رشد کرده است؛ برای او «مرز بین واقعیت و فضای مجازی» معنای پیشین خود را از دست داده. در حالی‌که نسل‌های پیشین به دنبال موقعیت شغلی ثابت و مسیر مشخص زندگی بودند، نسل Z به دنبال انعطاف، تجربه، هویت شخصی و تأثیرگذاری اجتماعی است. این تفاوت بنیادی باعث شده نگاه نسل Z به موفقیت، ارتباطات و حتی مفهوم خوشبختی کاملاً متفاوت از نسل‌های قبل باشد.